"Bu fincanlar bana hep büyükannemleri hatırlatır" diyor Lydia bana. Moskova'daki evinde porselen fincanlardan çay içiyoruz.
"Büyük büyükbabam pogromlardan kurtulmak için ülkeyi terk etti. Dedem Stalin'in zulmünden kurtuldu ancak erkek kardeşlerinden üçü ile babası öldürüldü. O da ülkeyi terketti. Şimdi de ben kaçmak zorunda kalacağım gibi görünüyor" diye konuşuyor.
Lydia gerçek adı değil. Adının verilmesini istemiyor.
Rusya'yı terk eden Batılı şirketlerin yıllarca geri gelmeyeceğinden endişeli.
"Büyük şirketler piyasadan kaçıyor, çünkü burada kalarak isimlerine gölge düşürmek riskini almak istemiyorlar" diyor. "Bu bir çığ gibi ve daha sadece başındayız."
"Etrafımda birçok kişi işini kaybediyor. Ben bunu göze alamam" diye de ekliyor.
Rusya, Ukrayna'da "özel operasyon" olarak adlandırdığı harekatı başlatmadan önce Lydia uluslararası bir bilişim şirketinde çalışıyordu. Şirket, şimdi tüm çalışanlarını Rusya'dan çekiyor.
Şirketin uluslararası alanda çalışan 100 personeli, Rusya'da ve Ukrayna'da da yüzer çalışanı bulunuyor.
"Bazı meslektaşlarım silah kuşanıp, ülkelerinin bağımsızlığı için savaşmaya gitti" diye anlatıyor:
"Ekibimde Ukrayna'nın merkezinden bir kadın var, bir diğer meslektaşımın da erkek arkadaşı çarpışmaya gitti. Kendimi toplayıp onlara ne kadar üzüldüğümü yazabilmem için birkaç gün geçmesi gerekti."
"Benim ve arkadaşlarımın utanmadan Rus olduğumuzu söyleyebilmemiz için yıllar geçmesi gerekecek."
Rusya'nın Ukrayna'ya girmesinden bu yana binlerce Rus ülkesini terk etti. Bazıları ekonominin bozulmasından, bazıları da sıkıyönetim ilan edileceği yolundaki söylentilerden ya da Rusya'nın değişmekte olduğundan endişeliydi.
Rusya'daki alışveriş merkezlerinde raflar hala dolu ancak bazı tanınmış markaların mağazaları kapalı. Mankenler vitrinde duruyor, ama ışıklar sönük.
Kapalı bir Sephora mağazasının önünde Marina ile konuştum. Annesi için parfüm almak istiyordu. Kendisi gözlükçü olarak çalışıyor.
"Müşteriler, fiyatların yükseleceği ya da malların arkasının gelmeyeceği endişesiyle daha önce hiç olmadığı kadar alışveriş yapıyor" diyor:
"Korkuyorum, ama düşünmemeye çalışıyorum."
Bazıları da tasarruflarının başına geleceklerden korkuyor. Rusya borsası sadece kısmen açık ve Rus para birimi ruble, dolar ve euro karşısında değer kaybediyor.
20'li yaşlarda Ksenia adında bir genç kadın "Bir yatırım hesabım vardı ve her şeyim buradaydı. Hesaba erişimim olunca birşey kalmamış olacak, çünkü hepsi rubleydi. Duruma ayak uydurmam gerekecek. Yurt dışına gitmek isterdim ama bu benim için bir seçenek değil" diye konuşuyor.
Lydia kendini şanslılar arasında sayıyor. Ülkeyi terk edebilecek durumda ancak hala ne yapacağına karar vermiş değil. Giderse, buradaki hayatını, evini ve ailesini ardında bırakmış olacak:
"Bir ay mı, bir yıl mı gitmek için hazırlık yapsam bilemiyorum.
"Ama endişeliyim. Etrafımda resmi TV kanallarını izleyen ve bu savaşı destekleyen birçok kişi görüyorum. Gözleri bağlı gibi. Burada kalırsam, savaşı kabul eden bir toplumda yaşamak zorunda olacağım. Bunu da istemiyorum."
