Rusya, Türkiye'nin en büyük ithalat, 10. ihracat pazarı.
Rusya enerji, tarım, turizm ve inşatta Türkiye için kritik ülke.
Buğday ithalatında Ukrayna ve Rusya'nın toplam payı geçen yıl yüzde 80'i aştı
Kasım ayında Türkiye'nin toplam doğalgaz ithalatında Rusya'nın payı yüzde 32.03 oldu.
Rusya geçen yıl 4 milyon 656 bin kişi ile Türkiye'ye en çok turist yollayan ülke, Ukrayna 2 milyon 55 bin kişi ile üçüncü sırada
Toplam turist sayısında Rusların payı yüzde 15.7, Ukraynalıların payı ise yüzde 8.6.
2021 yılında Türk müteahhitlerinin en çok proje üstlendiği ülke 11.2 milyar dolarla Rusya oldu
Enerji fiyatlarındaki artış Türkiye'yi de etkileyecek.
Savaşın derinleşmesiyle ekonomik etkiler artacak. Merkez Bankası olası senaryolara karşı önden hazırlık yapmalı.
Rusya Ukrayna savaşı en çok turizmi etkiler. Turizmde alternatif pazarlar için şimdiden harekete geçilmeli.
Haber7 / Fuat Öner
Rusya ile Ukrayna arasında aylardır süren gerginliğin Putin'in harekat emriyle işgal girişimine dönüşmesi finansal piyasaları derdinden sarstı. Rus ordusunun harekete geçmesiyle beraber Rusya borsası adeta çöküş yaşarken Rusya'nın dev şirketleri borsada eridi ve Ruble ise sert bir şekilde değer kaybetti.
Ancak en sert darbeyi Rusya alsa da yaşanan kaostan küresel ekonomide nasibini alıyor. Putin'in emriyle beraber hali hazırda yüksek seyreden enerji ve emtia fiyatları rekor üstüne rekor kırmaya başladı; Petrol fiyatları 8 yıl sonra 105 dolar seviyesi çıktı. Altının ONS'u 2000 dolar seviyesine yaklaştı, Doğal gaz fiyatları bir günde yüzde 35 yükseldi. Buğday fiyatları 9,34 dolarla 9,5 yılın zirvesine çıktı.
Peki Rusya ve Ukrayna arasında savaşın ekonomik etkileri dünya ve Türkiye'yi nasıl etkileyecek? Haber7'ye açıklamalarda bulunan uzmanlar özellikle enerji fiyatlarına ve turizmle dikkat çekerek, "Kaçışımız yok Türkiye zarar görecek ancak olası senaryolara hazırlık yaparak zararı minimize edebiliriz" dedi.
Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mevlüt Tatlıyer, yaşananları 3 farklı senaryo ile detaylı olarak analiz ederek, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın olası senaryolara göre önden hazırlık yapması gerektiğini söyledi.
2021'de en çok turist gelen 10 ülke:
ÜlkeTurist sayısı1Rusya4.656.9622Almanya3.013.3493Ukrayna2.055.4184Bulgaristan1.381.1045İran1.090.4516Irak819.8297Hollanda634.5138Fransa617.0759Azerbaycan451.22610Birleşik Krallık380.949
RUSYA İŞGALİNDE 3 EKONOMİK SENARYO
Tatlıyer "Çok bilinmeyenli bir denklem bu. Rusya’nın ne kadar ileriye gideceğiyle alakalı… Çatışma ortamı finansal piyasalar için ciddi bir şok niteliğinde oldu. Burada 3 ayrı senaryo düşünülebilir… Birincisi; Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesinin kısıtlı kalması. Eğer Rusya’nın girişimi belirli bölgelerle sınırlı kalırsa finansal piyasalarda ortaya çıkan dalgalanmanın boyunun çok uzamayacağını söyleyebiliriz. Şu anda daha çok Rus şirketleri, finansal piyasalar ve Türkiye, Polonya ve Çekya gibi komşu ülkeler etkileniyor. Bugünkü finansal piyasalarda da bunu gördük.
Ancak ikinci senaryo olarak; orta düzeyde bir çatışma yaşanırsa… Rusya’nın Ukrayna’nın daha iç bölgelerine girdiği ve daha uzun süre çatışma sürecinin yaşandığı durumda finansal piyasalara daha orantısız bir etkisi olur. Şuan yaşanan dalgalanmanın kat kat fazlası bir durumdan bahsedebiliriz. Ancak ikinci senaryoda finansal piyasalar ve ekonomiler için oyun değiştirici bir durum olmaz.
Geçen yıl Rusya'ya yaş meyve sebze ihracatı 1 milyar doları aştı:
(BİN DOLAR)20202021Yaş Meyve ve Sebze949.030,361.014.099,86Otomotiv Endüstrisi467.739,35705.971,47Kimyevi Maddeler ve Mamulleri434.292,36561.028,76Makine ve Aksamları386.873,53481.198,63Tekstil ve Hammaddeleri268.988,11298.334,89Hazırgiyim ve Konfeksiyon229.747,21286.500,35Elektrik ve Elektronik193.799,32259.755,35Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller140.943,29258.885,19Demir ve Demir Dışı Metaller179.962,53227.932,58İklimlendirme Sanayii167.775,55219.861,89Gemi, Yat ve Hizmetleri139.926,71188.468,17Çelik94.662,04140.321,41Deri ve Deri Mamulleri101.272,04133.118,46Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri99.139,11122.991,63Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri49.555,2781.997,20Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri60.413,2061.837,91Madencilik Ürünleri50.186,5153.473,76Halı21.669,2436.513,46Mücevher19.945,1630.127,76Kuru Meyve ve Mamulleri25.819,9326.339,38Fındık ve Mamulleri24.455,3924.205,44Savunma ve Havacılık Sanayii26.979,5419.558,03Tütün17.423,6019.319,88Meyve Sebze Mamulleri10.448,4116.304,50Diğer Sanayi Ürünleri1.806,333.493,77Zeytin ve Zeytinyağı1.833,822.878,28Süs Bitkileri ve Mamulleri231,491.457,06
Üçüncü senaryo olarak ise; Rusya’nın Ukrayna ile çatışma girdiği uzun süreli bir savaş halinde ciddi bir dalgalanma bekleriz. Ancak bu etki finansal piyasalarla sınırlı kalmaz. Burada finansal piyasalar üzerinden olan dolaylı etkilerin yanında ülke ekonomileri de ciddi etkilenecektir. Ticaretlerde daralmalar yaşanacaktır, özellikle Turizm’de ciddi daralma yaşanacaktır. Ukrayna’dan ve Rusya’dan Türkiye’ye çok sayıda turist geliyor. Ayrıca bu ülkelerle ihracat ve ithalatımız var. Bunların belirli oranda zarar görmesini ancak en çok turizmin etkilenmesini bekleyebiliriz." dedi.
Ukrayna'ya ihracatta kimyevi maddeler ilk sırada:
(BİN DOLAR)20202021Kimyevi Maddeler ve Mamulleri355.067,01504.366,06Çelik171.159,86295.257,40Otomotiv Endüstrisi176.590,88220.792,42Yaş Meyve ve Sebze194.702,22216.749,22Makine ve Aksamları153.400,62210.422,86Hazırgiyim ve Konfeksiyon157.396,71173.025,13Savunma ve Havacılık Sanayii18.899,96124.301,18Elektrik ve Elektronik139.473,37123.439,20Tekstil ve Hammaddeleri116.524,00114.654,68İklimlendirme Sanayii62.874,0492.980,40Demir ve Demir Dışı Metaller71.218,0688.333,48Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri39.010,6069.869,39Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri60.373,7064.778,32Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri59.081,0957.293,14Madencilik Ürünleri21.556,5628.093,78Fındık ve Mamulleri24.314,7927.432,64Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller14.969,3519.853,27Deri ve Deri Mamulleri15.349,4419.730,54Halı11.675,6714.961,96Tütün7.471,1712.326,01Mücevher8.515,377.873,27Kuru Meyve ve Mamulleri6.036,297.584,09Meyve Sebze Mamulleri1.976,883.289,12Diğer Sanayi Ürünleri871,001.520,30Zeytin ve Zeytinyağı726,861.050,94Gemi, Yat ve Hizmetleri348,19751,74Süs Bitkileri ve Mamulleri352,36450,64TÜRKİYE'NİN HAZIRLIK YAPMASI GEREKİYOR
"Ancak bu saydığımız olasılıkların durumu Rusya’nın ne kadar ileri gideceğiyle alakalı. Rusya bu noktada kendi sınırını kendi belirleyecek gibi duruyor. Kendi uzun vadeli çıkarları ve uzun vadede diğer ülkelerden alacağı tepkiye göre kendine bir sınır çizmeye çalışacak. Yoksa kısa vadede fiili olarak ne ABD’nin ne de Avrupa’nın Rusya’nın önünde bir engel teşkil etmediğini görüyoruz. Avrupa’nın zaten doğal gazdan dolayı eli kolu bağlı diyebiliriz. Diğer taraftan ABD’de aslında sadece konuşuyor, evet ABD ciddi yaptırımlar uygulayacak ama Rusya bunu göze almış durumda. Fiili bir durum olmaması Rusya’nın da elini rahatlatıyor. ABD şu anda diğer ülkelerin Rusya’ya karşı fiili olarak mukavemet göstermesini sağlamaya çalışıyor. Ama tabi ki kimse bu zokayı yutmadı. Uluslararası ilişkiler literatüründe bir tabir vardır; Pass The Buck ( Sorumluluğu başkasına yüklemek) ABD denedi ama bu tutmadı."
"Ben üçüncü senaryonun gerçekleşmeyeceğini düşüyorum. Birinci veya ikinci senaryo arasında bir durum yaşanabilir ancak ikinci senaryo bile finansal piyasalar ve ekonomiler için riskli bir senaryo. Olası bir ikinci senaryonun da ne kadar uzayacağı ne kadar uzayacağı da bir o kadar önemli. Şu anda çok fazla bilinmeyen var. Kontrollü olmakta ve olası senaryolara göre pozisyon almak çok önemli."
2021'de Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı 20 ülke (bin dolar):
Ülkeİhracat% Pay1.ALMANYA17.705.3878.572.BİRLEŞİK KRALLIK13.229.7096.413.ABD12.844.7196.224.İTALYA10.660.4735.165.İSPANYA9.241.9774.476.IRAK9.011.6594.367.FRANSA8.568.2824.158.HOLLANDA6.170.3252.999.İSRAİL6.134.7392.9710.RUSYA FEDERASYONU5.275.9752.5511.ROMANYA4.869.8462.3612.BELÇİKA4.683.1782.2713.POLONYA4.479.5722.1714.MISIR4.038.5971.9615.BULGARİSTAN3.642.2841.7616.ÇİN3.347.6181.6217.BAE3.219.0471.5618.YUNANİSTAN2.913.5281.4119.FAS2.857.3641.3820.UKRAYNA2.501.1811.21
TÜRKİYE İÇİN RİSK OLUŞMUŞ DURUMDA
Türkiye için orta düzeyli bir riskin oluştuğuna dikkat çeken Tatlıyer, "Bu durum Rusya’nın hamleleriyle hızı bir şekilde değişebilir. Sahada yaşananlar çok hızlı bir şekilde beklentileri değiştirebileceği için, belirsizliğin de ciddi oranda arttığını söyleyebilirim. Hem risk arttı hem de belirsizlik… Çok tedirgin bir döneme girdik. Bu tüm ülkeler için iç ve dış siyaset için önemli ama artık bundan sonra en önemli madde ekonomiler ve finansal piyasalar. Bu krizde Türkiye’nin dezavantajı bölgeye çok yakın olması bu finansal piyasalardaki dalgalanmayı artıracak hem de ticari ve Turizm olarak bize zarar verecek bir durum. Hangi senaryo gerçekleşirse gerçekleşsin bundan her türlü zarar göreceğiz, kaçışımız yok. Yapmamız gereken bu zararları elden geldiğince minimize etmek. Finansal piyasalar için şu an yapılabilecek çok fazla bir şey yok.
ALTERNATİF PAZARLAR ŞİMDİDEN ÇALIŞIMALI
Ancak ticareti ve turizm noktasında da kendimizi korumaya almamız gerekiyor. Alternatif planlar üzerinde çalışılmalı. Bir yandan Türkiye’nin güvenli bir ülke olduğu dair imaj çalışması yapılırken diğer taraftan alternatif pazarlar üzerinde ekstra hamleler yapılmalı. Her bir senaryo için buna dönük finansal ve ekonomik planlarımızı ortaya çıkarmamız lazım.
MERKEZ BANKASI HAZIRLIK YAPMALI
Merkez Bankası da bu ortaya çıkan fiili duruma göre yeni bir pozisyon almak zorunda kalabilir, bu duruma önden hazırlık yapmalı. Mevcut para politikası ortaya çıkan ekstra şok nedeniyle de gözden geçirilebilir. Bugün bu yönde çok ciddi ihtiyaç görünmüyor ama bundan sonraki süreçte yaşanabileceklere hızlı tepki verebilmek için bu gerekli." dedi.
Türkiye enerji stratejileri ve politikaları araştırma merkezi (TESPAM) Hazar coğrafyası uzmanı Harran üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hasan Bardakçı ise, özellikle enerji fiyatlarında yaşanan yükselişin Türkiye'ye yansımaları olacağına dikkat çekerek "Krizin boyutunun büyümesi bizi çok farklı bir sürecin içine sokabilir. Türkiye zaten bunun farkında ve mesajlar bu yönde veriliyor. Doğalgaz ve petrol fiyatlarında yaşanan yükselişin hem de yaz mevsimi ile beraber turizm sezonunun geliyor olması Türkiye’nin daha temkinli yaklaşmasına sebep oluyor. Bundan herkes zarar görecek. Rus borsası bugün yüzde 50 düştü, Ruble aşırı derecede değer kaybediyor. Rusya’nın ekonomik olarak buna uzun süre dayanabileceğini düşünmüyorum. Rusya bu baskısı aşmak için biraz daha ılımlı açıklamalar yapabilir. Hatta bu olaya taraf bazı devletleri bile araya koymayı tercih edebilir. Soğuk savaş diye tabir ettiğimiz durumlarda askeri savaşın boyutundan ziyade herkes işin bir daha ekonomik boyutuna bakıyor." dedi.
PETROLDEKİ YÜKSELİŞ ZAM OLARAK YANSIYACAK
Petrolde yaşanan yükselişle beraber akaryakıt fiyatlarına zam beklediğini belirten Bardakçı, Yaşanan krizle beraber Türkiye’deki enerji fiyatlarında ciddi yükseliş bekliyorum. Bu kriz daha büyümese bile şu an fiyatların geldiği nokta yansıyacaktır. Akaryakıt fiyatlarında da bir yükseliş olacaktır, çünkü Brent petrol 100 doları aştı ve bu yükseliş sürecek gibi duruyor. Altında da yani durum aynı şekilde, ONS altın fiyatı 2000 dolara yaklaştı. Altının ONS fiyatı bu kaosun duruma göre daha yukarılara çıkabilir. Şu anda şöyle bir kaygı var; Rusya bunu belirli bölgelerle sınırlı mı tutacak daha mı ileriye gidecek? Diğer bir yandan Avrupa ve ABD’nin burada alacağı pozisyon çok önemli. Rusya’nın bu kadar hızlı bir hamle yapacağını onlarda bekleniyordu. Onların da daha ciddi yaptırım kararları ala ihtimali var, özellikle de bankacılık sistemiyle alakalı. Eğer bu noktada bir yaptırım gelirse Rusya’nın çok ciddi problem yaşayacağını düşünüyorum. “ şeklinde konuştu.
