Dünya çapında ilk örneklerine milattan önceki tarihlerde rastlanan pasaport, bir vatandaşın yabancı ülkelere seyahat etmesi durumunda kullanması şart kılınmış belgedir. Türkiye’de geçerliliği bulunan 6 tür pasaport vardır. Bunlar, gri pasaport (hizmet), siyah (diplomasi), bordo (umuma mahsus), yeşil (hususi), e-pasaport ve geçici pasaport şeklinde sıralanabilir. Siyah pasaport hariç diğer 5 pasaport İçişleri Bakanlığı’nın denetimi altındadır. Bu nedenle, randevu; başvuru ve diğer işlemler bu kuruma bağlı vilayet valilikleri; il nüfus müdürlükleri üzerinden yürütülür. Dışarıda tutulan siyah pasaportu verme yetkisi Dışişleri Bakanlığı’na aittir. Sadece diplomatlara tahsis edilir. Her pasaport türünün kendine ait gereksinimleri, şartları ve koşulları vardır. Ayrıca, pasaport harç bedelleri de, belgenin süresine göre değişkenlik göstermektedir. Ülkemizde 6 aydan başlayıp 10 yıla kadar uzanan pasaport süreleri bulunmaktadır. İşte, pasaportun kısa bir tarihçesi; başvuru süreci ve pasaport türlerine dair merak edilenler.
Pasaport nedir?
Tarihçilerin, pasaport belgesine dair dayandırdığı ilk örnek; milattan önce 450’de İran’da yaşanan bir hadisedir. İran Kralı Artaxerxes’in (Ahameniş İmparatoru Artaserhas, İran’ın Yüce Kralı) hizmetindeki Nehemya, devletin Ortadoğu’daki topraklarında ilerleyip Filistin’e varmak için imparatorun karşısına çıkar. O dönemde “Mısır Firavunu ve İran’ın Yüce Kralı” mahlasıyla anılan Artaxerxes, devletin hâkimiyetindeki topraklarda herhangi bir seyahat engeliyle karşılaşmaması için Nehemya’ya bir belge verir.
Bu belge ile Ortadoğu yolculuğuna başlayan Yahudi hizmetli, görev alacağı Filistin’e giderken, civardaki eyalet temsilcilerine mektubu gösterir. Bu sayede hiçbir tehlike yaşamadan Filistin’e varır ve valilik görevine başlar. Nehemya’nın özel olarak İmparator Artaserhas’tan belge istemesinin sebebi, o dönem Babil İmparatorluğu’ndaki antisemitist eylemlerdir. Soyunun yok olma tehlikesiyle karşılaşan Nehemya, İmparatorun takdim ettiği belge ile görev yerine sağ salim ulaşır. Bu nedenle, çoğu tarihçi pasaportun tarihini bu hikâyeye dayandırır.
Pasaport, kelime anlamı olarak “pass” ve “port” kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir. Yani, Türkçedeki anlamıyla “liman geçiş belgesi” şeklinde söylenebilir. İlk dönemde sadece denizciler tarafından kullanılan bu belge, zaman içerisinde kara taşımacılığı ve daha sonra hava taşımacılığında da geçerliliği olan bir belge haline geldi.
Türkiye’deki ilk örneklerine Osmanlı İmparatorluğu’nda rastlanan “liman geçiş belgesi” 20. Yüzyıldaki iki dünya savaşı nedeniyle bütün ülkeler tarafından kullanımı zorunlu kılındı. Dünya savaşları sırasında ajanların kolaylıkla ülkelere girebilmesi, sabotaj ve suikast eylemleri planlaması nedeniyle hazırlandı.
Ülkemizde de Pasaport Kanunu, merhum Adnan Menderes döneminde kabul edildi. 1950 yılından bu yana geçerliliği olan bu kanun, üzerinde çeşitli değişiklikler yapılarak Anayasa’daki yerini korudu. Pasaport temel olarak, yabancı ülkelere seyahat etmek isteyen kişilere bağlı bulundukları devletin ilgili makamları tarafından takdim edilir. Pasaport almanın ilk şartı da “vatandaş” olmaktır.
Pasaport alma süreci nasıl işler?
İnternetin hemen hemen her eve girdiği günümüz Türkiye’sinde, başvuru sürecindeki ilk adım, yani randevu işlemi Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün resmi adresinden yapılmaktadır. İçişleri Bakanlığı’nın bünyesinde yer alan bu kurumun, siyah pasaport dışındaki tüm pasaport türlerinde geçerliliği bulunuyor. Peki, pasaport başvurusu nasıl yapılır?
1-Pasaport başvurusu
Türkiye’de, pasaport başvuru işlemleri iki farklı şekilde gerçekleştirilmektedir. Bunlardan ilki, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün ilgili web sayfasını ziyaret etmek, ikincisi de ALO 199 Vatandaş İşleri Genel Müdürlüğü’nü aramak. İnternet üzerinden başvuruda bulunacaksanız, karşınıza açılan sayfada almak istediğiniz pasaport türünü; T.C. Kimlik NO bilgilerinizi, telefon numaranızı ve güvenlik kodunu eksiksiz bir şekilde doldurmanız gerekiyor. Akabinde, bağlı bulunduğunuz ilçenin veya herhangi bir ilçenin nüfus müdürlüğünden randevu oluşturacaksınız. Randevu günü ve saatinde ilgili kurumda olmanız ve belgelerinizi eksiksiz bir şekilde hazırlamanız gerekiyor. Eğer, bu işlemi telefon üzerinden yapmak istiyorsanız ALO 199’u arayıp Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün müşteri temsilcisi ile görüşerek randevu oluşturabilirsiniz.
2-Pasaport için gerekli belgeler
Randevu işleminizi tamamladıktan sonra sıra pasaport için gerekli belgeleri hazırlama evresinde. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının pasaport başvurularında gerekli kılınan ve her kişiden talep edilen belgelerin listesi şu şekilde:
Son 6 ay içerisinde çekilmiş 2 adet biyometrik fotoğraf,
Vatandaşlık belgesi (Kimlik kartı),
Pasaport harç ve defter ücreti,
Varsa eski pasaport,
18 yaşından küçük bireyler için muvafakatname
Bu belgeleri tamamladıktan sonra resmi olarak pasaport başvurusunda bulunabilirsiniz. Ancak, bazı durumlarda bu listede yer alan maddeler anlaşılamayabiliyor. Örneğin, biyometrik fotoğraf ve muvafakatname gibi.
A-Biyometrik fotoğraf nedir?
Biyometrik fotoğraf, bağlı bulunduğunuz mahallenin fotoğraf stüdyolarında çekilebilen bir fotoğraf türüdür. Vesikalık fotoğraftan ayrıdır. Kimlik kartı, ehliyet ve pasaport gibi belgelerde kullanılır. Pasaport başvurusu sırasında biyometrik fotoğrafınızın son 6 ay içerisinde çekilmiş olması gerekiyor.
B-Muvafakatname nedir?
Muvafakatname, bir çeşit izin belgesidir. Noterlik tarafından alınır. 18 yaşındaki küçük bireylerin pasaport işlemleri sırasında alınması zorunlu kılınmıştır.
2-Pasaport harç bedeli ne kadar?
Pasaport randevunuza giderken harç ve defter bedeli ödemeniz gerektiğini yukarıda aktarmıştık. Harç bedeli 2022 yılında şu şekilde listelendi:
6 ay: 309 TL
1 yıl: 450 TL
2 yıl: 738 TL
3 yıl: 1048,7 TL
4-10 yıl: 1478 TL
Harç bedelini ödedikten sonra geriye defter bedeli kalıyor. Peki, pasaport defter bedeli ne kadar?
3-Pasaport defter ücreti ne kadar?
Pasaport defter ücreti, 2021 yılında 174,5 Türk Lirası’ydı. Bu rakamın 2022 yılında ne kadar olacağına ilişkin İçişleri Bakanlığı tarafından herhangi bir açıklama yapılmadı. Ödemeleri Bakanlığın onay verdiği bankalar aracılığıyla yürütmeniz tavsiye edilir.
4-Pasaport yenileme işlemi
Pasaport yenileme işlemindeki mantık da yeni başvuru sırasındaki mantıkla eş güdümlü biçimde hareket eder. Tıpkı, yeniden başvuru yapıyormuş gibi Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün internet adresine girip yeni bir randevu oluşturursunuz. Randevu gününden önce belgelerinizi hazırlarsınız. Sıra size geldiğinde eski pasaportunuzu da belgelere ilave edip ilgili kişiye teslim edersiniz. Bu işlemlerin akabinde pasaportunuz yenilenmiş olur.
5- Yaş sınırı
Pasaport almak için belirlenmiş bir yaş sınırı yoktur. T.C. Kimlik Kartı bulunan her vatandaş, yurt dışı seyahatlerinde pasaport kullanmakla yükümlüdür. 18 yaşından büyük bireylerin aldığı pasaporttan tek farkı, ek olarak noterlikten alınacak muvafakatname belgesidir. Yani, veli tarafından verilecek izin belgesi. Öte yandan, 18 yaşından 24 yaşındaki öğrencilere ilk 1 yıl için pasaport ücretsiz olarak verilir.
6-Süresi
Türkiye’de geçerliliği bulunan pasaportların süresi, 6 aydan 10 yıla kadar kullanılabilmektedir. Dileyen bireyler 6 aylık, dileyen bireyler de 4-10 yıllık pasaport alabilir. Buradaki ayrım, ücrettir. 6 aylık pasaportun harç bedeli, tahmin edilebileceği gibi 4-10 yıllık en uzun süreli pasaporttan daha uygundur. Ülkemizdeki pasaport süreleri ve harç bedelleri şu şekildedir:
6 ay: 309 TL
1 yıl: 408,5 TL
2 yıl: 738 TL
3 yıl: 1048,7 TL
4-10 yıl: 1478 TL
Kaç tür pasaport var?
Türkiye sınırları içerisinde kullanımda olan 6 tür pasaport vardır. Bunlar kendi içlerinde, gereksinim; şart ve koşul başlıkları altında ayrılır. Her pasaport farklı kesime hitap eder. Örneğin, bordo pasaportu her Türk vatandaşı alıp kullanabilir. Yeşil pasaport ise, hususi pasaport başlığı altında değerlendirilir ve belirli kişilere takdim edilir. Gri pasaport hizmetlilere, siyah pasaport da diplomatlara verilir. Ayrıca, e-Pasaport ve geçici pasaport türleri de bunlar arasında yer alır.
Bordo pasaport (Umuma mahsus) nedir?
Türkiye’de en çok kullanılan ve en çok talep edilen pasaport türü, bordo (umuma mahsus) pasaporttur. İçişleri Bakanlığı’na bağlı Nüfus Müdürlükleri tarafından verilir. Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları da bu belgeyi, Türk Konsolosluklarından alabilir.
1-Kimler başvurabilir?
Bordo pasaporta her Türk vatandaşı başvurabilir. 25 yaşın altındaki öğrenciler, devletin belirlediği harç bedelinden muaf tutulur. Harç bedeli ödemekle yükümlü vatandaşlar, aşağıda yer alan bankalar aracılığıyla ödeme işlemini gerçekleştirebilir:
Akbank
Aktifbank
Albaraka
Türk Katılım Bankası
Alternatif Bank
Anadolubank
Arap Türk Bankası
Citibank
Denizbank
BurganBank
FibaBanka
Finansbank
Garanti Bankası
HSBC Bank
ING Bank
Kuveyt Türk Katılım Bankası
Odeabank
Şekerbank
T.C. Ziraat Bankası
ICBC Turkey Bank A.Ş.
TurkishBank
Turkland Bank
Türk Ekonomi Bankası (TEB)
Türkiye Finans Katılım Bankası
Türkiye Halk Bankası
Türkiye İş Bankası
Türkiye Vakıflar Bankası
Yapı ve Kredi Bankası
2-Gereklilikler
Bordo pasaport başvurusu için aşağıdaki belgeler gerekmektedir:
T.C. kimlik kartı veya geçici kimlik belgesinin aslı
Harç ve cüzdan bedeli makbuzu (25 yaş altı öğrenciler harçtan muaftır)
2 adet biyometrik fotoğraf
60 günü geçmemiş öğrenci belgesi (Umuma mahsus pasaport almak isteyen öğrenciler için özel şart)
Reşit olmayan veya engelli bireyler için muvafakat belgesi
Varsa eski pasaport
İlçe nüfus müdürlüğüne giderken bu belgeleri eksiksiz olarak tamamlamanız şart.
Yeşil pasaport (Hususi pasaport) nedir?
Yeşil pasaport, halk arasındaki tabiriyle “hususi pasaport” kamu çalışanlarına belirli şartları yerine getirdiği takdirde verilen bir pasaport türüdür. Hususi pasaport sahipleri, devletin anlaşmalı olduğu çoğu ülkeye vizesiz giriş yapar ve belirli süreliğine o ülkede herhangi bir engele takılmadan bulunabilir.
Avantajları neler?
Yeşil pasaportun en önemli avantajı, Türkiye Cumhuriyeti’nin anlaşmalı olduğu ülkelere gidiş-dönüş işlemleri sırasında kişilerden vize ücretinin alınmamasıdır. Yine, o ülkede kaç gün kalınacağı da seyahat sırasında belirlenir. Ve bu pasaporttan sadece devlet adına çalışan kişi değil, o kişinin ailesi de faydalanır. Yeşil pasaportun geçerlilik süresi 5 yıldır.
Kimler başvurabilir?
Yeşil pasaport almak isteyen kişilerin, aşağıda yer alan statüde bulunması gerekmektedir:
TBMM eski üyeleri ve eski bakanlara,
Birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan ya da emekli olmuş memur ve diğer kamu görevlilerine,
Büyükşehir il ve ilçe başkanlarına (görev süreleri boyunca),
Birinci dereceden emekli olan eski belediye başkanlarına,
Devlet sporcularına,
Ayrıca, devletin belirlediği ihracat oranını aşan iş insanları ile kamu çalışanlarının 25 yaşından küçük aile fertlerine de takdim edilmektedir.
Nasıl alınır?
Yeşil pasaport sahibi olmak için randevu gününden önce aşağıdaki belgeleri tamamlamanız şart:
Çalışanlar için: Memurun çalıştığı kurumun il, bölge veya genel müdürlüğünce hazırlanmış imza sirküleri
Emekliler için: Emekli oldukları tarihte verilen kadro bilgisini gösteren belge
İstifa etmiş kişiler için: Çalıştığı dönemdeki kadrosunu gösteren belge
Hak sahibi vefat edenler için: Hak sahibinin vefat ettiği tarihteki kadro bilgisini gösteren belge
18 yaşından küçükler için: Velilerden alınmış muvafakatname
Öğrenci belgesi (Ebeveynlerinin hakkından dolayı hizmet damgalı pasaport alacak çocuklar için)
2 adet biyometrik fotoğraf ( 5 x 6 cm)
Nüfus cüzdanının aslı
Bu belgeleri tamamladıktan sonra yeşil pasaport başvurusunda bulunabilirsiniz.
Siyah pasaport (Diplomatik) nedir?
Diplomatik (siyah) pasaport, diğer pasaport türlerinden farklı olarak İçişleri Bakanlığı tarafından değil, Dışişleri Bakanlığı tarafından diplomatlara verilir. Bu pasaportun amacı, diplomatların statüsünü tanımlamak; yurt dışı seyahatlerinde kolaylık sağlamak ve görevlilerin ailesini de içermektir. 28 sayfadan oluşur.
Kimler başvurabilir?
Dışişleri Bakanlığı’nın resmi internet adresinde yer alan bilgiler doğrultusunda, bu pasaportun şu statüdeki insanlara tanındığı aktarılmıştır:
TBMM üyeleri,
TBMM üyesi olmayan bakanlar,
Anayasa Mahkemesi başkan ve üyeleri,
Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi, Sayıştay, Genelkurmay birinci ve ikinci başkanları,
Cumhuriyet başsavcısı,
Orgeneraller,
Oramiraller,
Eski cumhurbaşkanları,
Yasama meclisleri eski başkanları,
Eski başbakanlar ve dışişleri bakanları,
Cumhurbaşkanlığı genel sekreteri,
TBMM Başkanlığı genel sekreteri,
Bakanlık müsteşarları,
Diyanet İşleri Başkanı,
Valiler,
Büyükşehir belediye başkanları,
Hükümet adına milletlerarası resmi müzakereler yapılması, mukavelenameler akdi için veya milletlerarası toplantılarla kongre ve konferanslara katılmak üzere gönderilenler,
Yabancı devletler veya uluslararası teşekküller nezdinde daimi veya geçici görev yapmak üzere gönderilenler,
Siyasi kuryeler vb. görevlerde bulunan devlet görevlilerine ve ailelerine siyah pasaport verilebilmektedir.
Gerekli evraklar
Diplomatik pasaport başvuruları, Dışişleri Bakanlığı’nın resmi internet adresinden yapılmaktadır. Belirlenen adreste, gerekli evraklar şu şekilde listelenmiştir:
Üzerinde T.C. kimlik numarası bulunan kimlik belgesi
Diplomatik e-pasaport cüzdan bedelinin Türkiye İş Bankası’nın Dışişleri Bakanlığı Şubesi nezdindeki “Dışişleri Bakanlığı / PDGY / Diplomatik e-Pasaport Hesabı”na yatırıldığına dair hesap belgesi (PDGY / e-PASAPORT HESABI: 4368 20318)
İki adet biyometrik fotoğraf (son 6 aya ait)
Bu belgeleri tamamladıktan sonra diplomatik pasaporta başvuruda bulunabilirsiniz.
Gri pasaport (Hizmet pasaportu) nedir?
Gri pasaport, tıpkı hususi (yeşil) pasaport gibi kamu çalışanlarına bağlı bulundukları belediyeler tarafından veya idareler tarafından verilir. Bu pasaport da, birçok ülkeye vizesiz giriş yapma imkânı tanıdığı gibi geçerliliği, görev süresince eş güdümlü olarak ilerler.
Gerekli belgeler
3 ila 5 gün arasında vatandaşa teslim edilen gri pasaport için gerekli belgeler şunlardır:
Hizmet pasaportu talep formu
Nüfus cüzdanı aslı (Fotokopisini de yanınızda bulundurabilirsiniz.)
Önceki pasaportlarınızın aslı
2 adet biyometrik fotoğraf
Pasaport defter bedeli hesap belgesi
Reşit olmayan veya engelli kişiler için muvafakatname
Öğrenciler için öğrenim belgesi
Sağlık kurulu raporu
Kimler başvurabilir?
İçişleri Bakanlığı’nın resmi internet adresinde, hizmet pasaportunun kimlere verileceği şu şekilde listelenmiş:
Hükümet, hususi idareler veya belediyeler tarafından resmi görevle yurt dışına yollanan kişilere,
Türkiye Cumhuriyeti’nin üyesi olduğu milletlerarası kuruluşlarda memur statüsünde çalışan kişilere,
Türk Hava Kurumu ve Türkiye Kızılay Cemiyeti tarafından görevlendirilen kişilere,
Hizmet Damgalı Pasaportu hak sahibinin yanında eşine, reşit olmayan çocuklarına, reşit olup ebeveyni ile birlikte ikamet eden, evli olmayan, iş sahibi olmayan, öğrenimine devam eden ve 25 yaş sınırını aşmamış çocuklarına hizmet pasaportu verilir.
Avantajları
Gri pasaport, tıpkı yeşil pasaportta olduğu gibi seyahat yapan kişiye belirli ayrıcalıklar tanır. Örneğin, vize ücretlerine tabi tutulmazlar. Süreç, diplomatik kanallar aracılığıyla ilerler. Geçerlilik süresi de, görev süreciyle ilerler.
E-Pasaport nedir?
Koronavirüs salgınının yaygınlaşmasıyla beraber yürürlüğe giren e-Pasaport, devlet dairelerindeki iş yükünü azaltan bir uygulama olmakla beraber, süreç diğer başvuru işlemlerine benzemektedir. E-Pasaport, defter olarak değil de kart olarak verilir. Bu sayede, defter kâğıdının bitmesi bir anlam ifade etmez. Çünkü kayıt işlemleri dijital ortamlar üzerinden yapılır.
Bu kart üzerinde, kişinin imzası; parmak izi ve biyometrik fotoğrafı çip halinde bulunur. Bu sayede, kaçak pasaport kullanan kişilerin önüne geçilmeye çalışılmaktadır. E-Pasaport, aynı zamanda yukarıda yer alan tüm pasaport türlerine de uygulanmıştır. Yani, hizmet pasaportu; gri pasaport, yeşil pasaport ve umuma mahsus pasaportların yerine de geçer. Başvuru için gerekli belgeler şu şekildedir:
Umuma mahsus pasaport için gerekli belgeler
Mevcutta bulunan umuma mahsus pasaportunuzu e-Pasaport formatına dönüştürmek istiyorsanız, aşağıdaki belgelerle müracaatta bulunmanız gerekiyor:
Üzerinde T.C. kimlik numarasının bulunduğu kimlik belgesi
2 adet biyometrik fotoğraf (son 6 aya ait)
Varsa eski pasaport iade için getirilmeli
Pasaport defter bedelinin yatırıldığına dair dekont
Pasaport harç bedelinin yatırıldığına dair dekont
Hususi Pasaport İçin
Hususi, yani yeşil pasaportunuzu e-Pasaport formatına çevirmek için aşağıdaki belgeleri hazır hale getirin:
Memurun çalıştığı kurumca imza sirküleri gönderilmiş, yetkili kişi tarafından onaylanmış pasaport talep formu
Üzerinde T.C. kimlik numarasının bulunduğu kimlik belgesi
Parmak izi
Pasaport cüzdan bedelinin ödendiğine dair dekont
2 adet biyometrik fotoğraf (son 6 aya ait)
Hizmet Pasaportu İçin
Hizmet, yani gri pasaportu e-Pasaport kartına çevirmek için İçişleri Bakanlığı’nın talep ettiği belgeler şu şekilde:
Kişinin, çalıştığı kurum tarafından onaylanmış pasaport talep formu
Üzerinde T.C. kimlik numarasının bulunduğu kimlik belgesi
2 adet biyometrik fotoğraf (son 6 aya ait)
Pasaport cüzdan bedelinin yatırıldığına dair dekont
Eski pasaport varsa, iade için getirilmeli
Diplomatik Pasaport İçin
Diplomatik (siyah) pasaportunuzu e-Pasaport sürümüyle değiştirmek için randevu tarihi öncesinde aşağıdaki belgeleri tamamlayın:
Üzerinde T.C. kimlik numarasının bulunduğu kimlik belgesi
Diplomatik e-pasaport cüzdan bedelinin yatırıldığına dair dekont
2 adet biyometrik fotoğraf (son 6 aya ait)
E-Pasaport sayesinde, insan gücü ile çalışan devlet giriş-çıkışlarının teknoloji tabanlı olacağı ve burada yaşanan zaman kayıplarının engelleneceği düşünülmektedir. Bu nedenle, sadece Türkiye’de değil, dünya genelinde e-Pasaport vari yatırımlar yapılıyor. Ayrıca, e-Pasaport’ta defter sorununun olmayışı, kişileri sürekli olarak güncelleme işlemlerinden de bir nevi kurtarıyor.
Geçici Pasaport nedir?
Geçici pasaport, daha çok yurt dışında yaşayan bireyler üzerinden ilerlemektedir. İş ve benzeri koşullar nedeniyle vakti zamanında Türkiye’den ayrılan kişiler, pasaportlarını kaybetmeleri durumunda geçici pasaporta başvurur.
Halk arasında “pembe pasaport” olarak da tanımlanan bu tür, yabancı ülkelerdeki Türk Konsoloslukları aracılığıyla verilir. 1 ay süreyle geçerli olur. İki adet biyometrik fotoğraf, nüfus cüzdanı ve önceki pasaportunuzun kaybolduğuna dair polis tutanağı ile başvuruda bulunabilirsiniz. Geçici pasaport için herhangi bir ücret ödemesi yapılmaz.
Kimlikle Gidilebilen 5 Ülke
Pasaportunuz olmadan, sadece yeni nesil kimlikle gidebileceğiniz 5 ülke bulunmaktadır. Kimliğinizle gidebileceğiniz ülkeler şu şekilde:
Gürcistan
Azerbaycan
Moldova
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Ukrayna
